مؤسسه فرهنگی طه با ماهیت آموزشی، پژوهشی و فرهنگی یکی از موسسات است که در قم در زمینه علوم اسلامی و انسانی فعالیت می کند، صالحی مدیر اجرایی این موسسه در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» به تشریح برنامه ها و دستاوردهای این موسسه پرداخته است.

مؤسسه طه از چه سالی و چگونه فعالیت خود را آغاز کرده است؟

موسسه فرهنگی طه از سال 75 در شهر مقدس قم و با هدف گسترش علوم و معارف اسلامی و با رویکرد های جدید تاسیس شد. حجج اسلام والمسلمین صادقی معاون فرهنگی قوه قضائیه و  مدیر مسئول انتشارات موسسه، حجت الاسلام والمسلمین امینی معاون منابع انسانی قوه قضائیه و مدیر موسسه،  دکتر سعیدی مهر و آقای دکتر پوش نگر از  اعضای هیات مدیره موسسه  هستند که عمده فعالیت موسسه تابه حال، انتشار کتاب و نشریات بوده است.

دستاورد های موسسه  و آثار برتر تابه حال چه بوده است ؟

انتشارات طه در دو زمینه شناخته شده است یکی در زمینه متون درسی حوزه و دانشگاه که حدود 20 کتاب را در رشته های مختلف داشته ایم و اثر موفق، کتاب "آموزش کلام اسلامی" از دکتر سعیدی مهر است که در حوزه خواهران، جامعه المصطفی، حوزه مشهد و برخی موسساتی دیگر در حال تدریس است و اثر دیگر کتاب" تحریرالروضه" و "فقه استدلالی" است که به عنوان متن درسی برای رشته های فقه و حقوق مورد استفاده قرار می گیرد؛ "آشنایی با ادیان بزرگ" آقای توفیقی نیز در رشته های الهیات مورد استقبال قرار گرفته است و کتاب "آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی"  حجت الاسلام رضا برنجکار هم در حوزه های علمیه خواهران کتاب درسی است. اینها مهمترین کتب در بخش درسی بود.

رابطه شما با مرکز تدوین کتب حوزه علمیه چگونه است؟

مراکز این آزادی عمل را دارند که کتب را تدوین کنند و به مرکز مدیریت حوزه پیشنهاد دهند که از این کتب استفاده کنند. ما اولین موسسه از موسسات علمی بودیم که 12 عنوان مشترک با سازمان سمت داشته ایم. امسال که معاون پژوهش حوزه علمیه حجت الاسلام والمسلمین معزی به غرفه ما در نمایشگاه دستاورد های هفته پژوهش آمده بودند، گفت، کاش سمت هم این کتب را منتشر می کرد تا در دانشگاه ها هم مورد استفاده قرار بگیرند، که ما قبلا اینکار را کرده بودیم و عناوین مشترک جدیدی هم در راه است.

محور دوم کتب ما، کتب حوزه فلسفه، الهیات و علوم انسانی با رویکرد جدید است. موسسه طه از اولین ناشرانی در قم بود که کتبی در رشته های فلسفه های جدید مانند فلسفه اخلاق، فلسفه دین، فلسفه منطق، شاخه هایی از فلسفه تحلیلی و حتی بعضی  از کتب در سطح کشور برای اولین بار به چاپ رساند. سال گذشته هم کتاب "قانون اخلاق" استاد عابدی شاهرودی رتبه برگزیده کتاب سال حوزه شد و در آنجا جایزه گرفت.

آیا بین شما و  معاونت پژوهش حوزه تعاملاتی وجود دارد؟

بیشتر در تامین منابع پژوهشگران حوزه علمیه این تعامل و ارتباط را داشته ایم که هنوز هم برقرار است. این موسسه خصوصی است و هیچ وابستگی دولتی و غیردولتی ندارد. ما بصورت مستقل، اما هماهنگ با دروس و مطالب مورد نیاز حوزه و دانشگاه و مراکز علمی دیگر پیش رفته ایم.

حضور شما در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران چگونه بوده است و آیا تا به حال توانسته اید عنوانی در این نمایشگاه کسب کنید؟

ما در نمایشگاه بین المللی تهران و نمایشگاه کتاب قم به صورت مستقیم و در نمایشگاه حوزوی مشهد هم نماینده داریم. در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سال 1394 به عنوان غرفه برگزیده آن سال انتخاب شدیم.

برنامه و چشم انداز شما برای آینده موسسه طه چیست؟

در دور جدید فعالیت های موسسه و انتشارات، حدود 60 اثر علمی جدید در دست انتشار است که سی عنوان تا پایان سال منتشر خواهند شد. ترجمه کتابی هم در مقتل امام حسین (ع) در دست کار است و ترجمه معتبر آن زیر نظر حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی که مولف این کتاب هستند آماده شده و محرم امسال منتشر می شود. این کتاب ترجمه های گوناگونی داشته اما این ترجمه با اجازه مولف است.

در حوزه کتب درسی، یک کتاب در علم بلاغت با عنوان "مختصر البلاغه" که مختصر "جواهر البلاغه" است در دست انتشار داریم که در دانشگاه ها به زبان عربی کتاب درسی است.

ازکتب خوب دیگری که در دست انتشار داریم، کتاب"ذات و ظهور دین" اثر «فان در لیو» است که اثری کلاسیک در حوزه دین شناسی می باشد. حجم کتاب بسیار بالاست و مزیت ما در کار این است که روند علمی در گزینش و آماده سازی آثار روندی سخت گیرانه و چند مرحله ای است بنابراین کیفیت آثار قابل قبول است.

از کتبی که توسط شما  چاپ شده است چقدر استقبال شده و ویژگی خاص شما چیست که مورد توجه مخاطبین قرار گرفته است؟

در بین ناشران قم، ما قوی ترین ناشر خصوصی در حوزه علوم انسانی هستیم و در برنامه جدید با حفظ خصوصی بودن که نقطه قوت ماست، انگیزه بالا بردن فروش و کیفیت را داریم و بنا داریم انتشارات را در سه سال آینده به انتشاراتی معتبر در سطح ناشران فلسفه و علوم انسانی تهران برسانیم.

امروزه ناشران قم در زمینه مذهبی از ناشران تهران قوی تر کار می کنند اما در زمینه علوم انسانی و فلسفه انتشاراتی های تهران بهتر هستند. از جهت پخش و توزیع هم همنیطور است و ناشران تهرانی حتی از ناشران تهران، قم بهتر هستند. چون انگیزه فروش بیشتر وجود دارد و بودجه دیگری ندارد که باعث کم شدن انگیزه شان بشود؛ این مجموعه نیز با سرمایه شخصی موسسان آغاز به کار کرده و با تکیه بر فروش آثار خودش روی پا ایستاده است و ما نیاز به فروش هر چه بیشتر داریم.

با توجه به وضعیت بازار کتاب، آیا از وضعیت فروش خود راضی هستید؟

در وضعیت فعلی که کسب و کارهای مربوط به کتاب وضع خوبی ندارند و در شرایطی که قیمت کاغذ نوسانات زیادی دارد ما توانسته ایم تعداد عناوین کتاب را بیشتر کنیم، فروش کتاب را بالا ببریم و کارمان را گسترش دهیم. یعنی الان عناوین در دست انتشار بیشتری داریم و به گمان من اگر در همین وضعیت هم ناشران مخاطب شناسی خوبی داشته باشند و در گزینش آثار دقت کنند و آثار معتبر و درست و علمی را انتخاب نمایند و بعد هم بتوانند با  کیفیت مناسب هم از جهت علمی و هم از جهت ظاهری آن را منتشر کنند و مسئله بسیار مهم این است که بتواند آن را به مخاطب برسانند، خواهند توانست ناشران موفقی باشند. ناشران بسیار خوبی در قم هستند که آثار بسیار با کیفیتی چاپ می کنند اما به دلیل اینکه انگیزه فروش ندارند، کتابها در انبار ها  خاک می خورد.

در حالی که توزیع نقطه آخر حلقه تکمیل کننده اقبال به کتاب است. مخاطب باید در سراسر ایران بتواند کتاب را تهیه کند و شبکه توزیع نقطه ضعفی است که بسیاری از ناشران حوزوی و دولتی ما دارند.

آیا در فضای مجازی هم بحث توزیع را پیگیری می کنید؟

بله ما در فضای مجازی هم فعالیت خوبی داریم اما باید گفت همچنان بیشترین مسیری که افراد کتاب خوان کتاب مورد نظر خود را تهیه می کنند، از طریق کتابفروشی ها است.

آیا شما با مرکز کامپیوتری نور و سایر مراکز کامپیوتری هم ارتباطی دارید؟

مرکز کامپیوتری نور برخی کتاب های ما را در نرم افزار خود قرار داده است و دوره مجله بازتاب اندیشه ما را هم که دیگر منتشر نمی شود، را بصورت نرم افزار تهیه و ارائه کرده اند.

شما به این مسئله اشاره کردید که یکی از بهترین انتشارات در زمینه علوم انسانی هستید. موسسه طه چه گام هایی در جهت اسلامی سازی علوم انسانی غیر از چاپ و نشر کتاب برداشته است؟

من به جای تعبیر اسلامی سازی، تعبیر اجتهاد در علوم انسانی را به کار می برم. برای اینکه ما مجتهد در علوم انسانی داشته باشیم نیاز به تسلط بر دو سنت داریم. سنت علمی خود ما در حوزه های علمیه و سنت جدید علمی که در اروپا و آمریکا پرورش پیدا کرده و از طریق دانشگاه های ما وارد جامعه ما نیز شده است.

اگر کسی بر این دو سنت تسلط کافی داشته باشد می تواند در علوم انسانی مجتهد و نظریه پرداز شود و سپس آثار علمی معتبر تولید کند. تلاش ما این بوده که نویسندگان و مترجمان را سوق دهیم به این سمت که در هر دو جهت، آثار علمی تولید کنند که مخاطب به آن اعتماد داشته باشد. تا زمانی که سنت علمی خودمان و روش غرب را به درستی متوجه نشویم، نمی توانیم در این زمینه ها موفقیتی کسب کنیم ما در هر زمینه ای باید آثار معتبری از سنت های خودمان و مباحث غربی داشته باشیم تا بتوانیم اجتهاد درست انجام دهیم.

ما در دو بخش همزمان کار کرده ایم. اولا ترجمه آثار معتبر سنت علمی غرب، که نیاز ماست و ثانیا تولید آثار معتبر از سنت علمی خودمان. اینجاست که ما با تلفیق این دو می توانیم به اجتهاد در علوم اسلامی برسیم. نمونه اش هم اثر قانون اخلاق استاد عابدی شاهرودی است. استاد یزدان پناه در مورد ایشان می گویند که آقای عابدی افلاطون حوزه علمیه قم هستند.

این کتاب را که بنگرید می بینید ایشان هم بر سنت علمی مغرب زمین و هم د سنت مباحث حکمت عملی و اخلاق دو سنت فلسفی و حوزوی خود ما تسلط دارند و کتاب تلفیقی از این دو است با تحلیل ها و تبیین های عالمی که هر دو سنت را به خوبی درک کرده است و این می شود یک تولید خوب که الحمدلله برگزیده کتاب سال حوزه هم شد.

وگرنه سایر روش هایی که صرفا به پشتوانه تبلیغات و بودجه هایی که برای اسلامی سازی اختصاص یافته اند کار می کنند، محکوم به شکست اند. پس باید با روش صحیح پیش رفت و ما باید با تسلط کامل را در مسیر اجتهاد در علوم اسلامی گام برداریم.

این مقام در هیچ علمی حاصل نمی شود مگر با مطالعه زیاد، تعلیم و تربیت درست در سنت ها. با ناآگاهی و کارهای تبلیغاتی و نادیده گرفتن سنت های علمی نمی توان تولید علم موفقی داشت.

ما ناچاریم که زبان مفاهمه بین این دو سنت را ایجاد کنیم. اگر این دو سنت جدای از هم کار کنند ما دچار دوگانگی علمی در کشور می شویم که هستیم. برخی با زبان علوم جدید حرف می زنند و برخی با زبان علوم سنتی و لذا حرف یکدیگر را متوجه نمی شوند. حوزه ظرفیت کافی را برای هر دو دارد اما از این ظرفیت استفاده نمی کند.

نخبگان حوزوی چقدر به شما اعتماد دارندکه آثار خود را در اختیار شما قرار دهند؟

با توجه به استقبالی که از کتاب های ما شده است در حوزه کتب درسی دانشگاه و حوزه علمیه، به عنوان مثال کتاب کلام اسلامی آقای سعیدی مهر از سال گذشته بعد از 20 سال از انتشار، کتاب رسمی حوزه علمیه مشهد شده است. اینکه در این سالها پذیرفته نشده بوده به دلیل این است که کتب در حوزه علمیه به سختی تغییر می کنند وگرنه برخی کتب ما را وقتی اساتید حوزه علمیه می بینند اقرار می کنند که برای آموزش کتاب های بهتری نسبت به کتب موجود هستند.

دلیل خوب برای اینکه آثار ما آثار مورد قبولی است یا نه باید ببینیم که چقدر به این آثار ارجاع داده می شود. در پایان نامه ها، رساله ها، کتب تالیفی داخل کشور بسیار زیاد به منابع ما ارجاع می دهند. ارتباط ما با مخاطبین و نویسندگان و مترجمان زیاد است. ما هم مستقیم در نمایشگاه ها و هم کتابفروشی وابسته به انتشارات، اساتید بسیار زیادی از حوزه و دانشگاه را میزبانی می کنیم و  بنا داریم در کتابفروشی مان را به قطب علوم عقلی در شهر قم تبدیل کنیم. نوع کتابفروشی های قم تخصصی نیستند و ما بنا داریم تنها کتابفروشی باشیم که تخصصا موضوع عقلی را محور کار خودمان قرار دهیم.

افق پیش روی موسسه طه را چگونه می بینید؟

کتابهای ما نوعا تخصصی اند و نظری که من می دهم ناظر بر خوانندگان عمومی کتاب نیست. خوانندگان ما تخصصی اند و محققان حوزه و دانشگاه و فرهیختگانی هستند که کتاب می خوانند و از کتاب خوب استقبال می کنند. الیته درباره کتاب تهدید های زیادی وجود داشت. قبل تر ماهواره و تلویزیون تهدید بود و امروز فضای مجازی و شبکه های اجتماعی تهدید جدی است اما ناشران موفق راه خود را پیدا کرده اند و اگر یک ناشر نمی تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند از زمانه عقب مانده است. در دهه های گذشته در کشور تیراژ های 30 هزار هم داشته ایم و اکنون تیراژ ها به زیر 3000 رسیده است ولی همچنان چه در عمومی ها و چه در تخصصی ها کتبی هستند که به چاپ های متعدد می رسند. هر کس دلیلی بیاورد که مردم کتاب نمی خوانند، می شود دلایل بیشتری آورد که مردم کتاب می خوانند.

 نه فقط برای موسسه طه بلکه همه آنهایی که با فهم و درک وارد کار بشوند و جوانب کار را سنجیده باشند، می توانند با روش های امروزی موفق شوند.

اگر با مخاطبان خود خصوصا مخاطبان خبرگزاری حوزه سخنی دارید بفرمایید.

حوزه علمیه قم یک ویژگی خاص در بین سایر حوزه های علمیه دارد که طلبه هایش به علوم جدید توجه دارند. بسیاری از اساتید دانشگاه های کشور که در حوزه علوم انسانی موفق هستند از حوزه علمیه قم برخاسته اند و برای کار در رشته های جدید سنت علمی حوزه را پشتوانه خودشان قرار داده اند.

طلاب  شهر قم می توانند با مشورت گرفتن از کسانی که آشنایی کافی با فضای جدید دارند، در کنار دروس حوزوی، فضاهای جدیدی را در علوم انسانی در فلسفه، دین شناسی، اقتصاد، مدیریت، علوم سیاسی و سایر شاخه های علوم انسانی پیدا کنند و طلاب جوان فاضل بهترین زمینه را برای تبدیل شدن به نظریه پرداز در علوم انسانی دارند به شرط اینکه در زمان ورود به بررسی علوم جدید به همان عمقی که سنت علمی ما را پیگیری کرده اند، به دنیال کسب علم باشند.

کسانی که به دنبال علم هستند و علم را برای علم می خواهند که این یک دغدغه بسیار پاک است در حوزه وجود دارند و ظرفیت بسیار خوبی در حوزه علمیه است. اینها هستند که می توانند دانشمندان خوبی بشوند. طلبه ها باید این مسئله را جدی  بگیرند که ناشران، کتب و اساتیدی که علوم انسانی را در قم جدی گرفته اند با آنها در ارتباط باشند تا بتوانند در آینده علمی کشور همراه باشند و ما می توانیم در این مسیر یاور خوبی برای طلبه ها باشیم و از طریق انتشاراتی و کتابفروشی با طلاب در ارتباط هستیم و همین جا هم از همه طلاب فاضلی که آثار و ترجمه های خوبی دارند برای چاپ آثارشان دعوت می کنیم.

گفت وگو: سلمان میرزایی